Cholesterol jest lipidem – tłuszczem wytwarzanym w wątrobie. Organizm potrzebuje go do normalnego funkcjonowania. Cholesterol jest składnikiem zewnętrznej warstwy błony komórkowej każdej komórki organizmu.
Cholesterol jest przenoszony w krwi przez cząsteczki zwane lipoproteidami. Ich trzy główne rodzaje to:
Lipoproteiny o małej gęstości (LDL, tzw. „zły cholesterol”) – uznawane za przyczynę choroby wieńcowej. LDL transportuje cholesterol z wątroby do komórek. Jeśli jest go za dużo na potrzeby komórek – może się w nich odkładać, co jest szkodliwe.
Lipoproteiny o dużej gęstości (HDL, tzw. „dobry cholesterol”) – uznawane za czynnik zapobiegający chorobie wieńcowej. HDL „odbiera” cholesterol z komórek i transportuje go z powrotem do wątroby, gdzie ulega rozkładowi i jest wydalany z organizmu.
Trójglicerydy są produkowane przez wątrobę i znajdują się w produktach mlecznych, mięsie i olejach spożywczych. Ryzyko wysokiego poziomu trójglicerydów jest większe u osób z nadwagą i stosujących dietę wysokotłuszczową.
Objawy wysokiego poziomu cholesterolu
Wysoki poziom cholesterolu wiąże się z poważnymi zaburzeniami zdrowia, m.in. choroby serca, dusznica bolesna, udary.
Choroba wieńcowa serca powodowana jest przez zwężenie tętnic (arteriosklerozę), które dostarczają krew do serca. Tłuszcze, takie jak cholesterol i produkty przemiany materii, odkładają się wewnątrz tętnicy. Takie złogi ograniczają przepływ krwi przez tętnice.
Objawy arteriosklerozy mogą być połączone z wysokim poziomem cholesterolu. Do objawów należą dusznica bolesna (ograniczenie dopływu krwi do serca), ból nóg (zwężenie tętnic dostarczających krew do kończyn) oraz zakrzepy krwi w tętnicach, które transportują krew do serca (zakrzepica tętnicy wieńcowej). Zakrzepy krwi mogą prowadzić do niewydolności serca.
Grube żółte plamki (żółtaki, kępki żółte) wokół oczu lub w innych miejscach na skórze powodowane są przez złogi cholesterolu. Często można je zauważyć u ludzi z dziedzicznym wysokim poziomem cholesterolu.
Przyczyny wysokiego poziomu cholesterolu
Ryzyko wysokiego poziomu cholesterolu we krwi może zostać zwiększone przez kilka czynników ryzyka związanych ze stylem życia. Mogą to być na przykład niezdrowa dieta bogata w tłuszcze nasycone, brak ćwiczeń fizycznych, nadwaga, palenie papierosów i picie dużych ilości alkoholu. Produkty spożywcze zawierające dużą ilość tłuszczy nasyconych to np. czerwone mięso, kiełbasa, twarde sery, masło, smalec i pasztety, ciasta, herbatniki i śmietana.
Niektóre uleczalne choroby także mogą powodować wysoki poziom cholesterolu. Należą do nich nadciśnienie (wysokie ciśnienie krwi), cukrzyca, choroby wątroby i nerek, ostre krwotoczne zapalenie trzustki lub niedoczynność tarczycy.
Jeśli członkowie rodziny cierpieli na chorobę wieńcową serca, udar lub inne schorzenia związane z poziomem cholesterolu, ryzyko podwyższonego poziomu cholesterolu jest w Twoim przypadku większe. Do czynników ryzyka należą także wiek, wczesna menopauza u kobiet. Osoby pochodzące z Indii, Pakistanu, Bangladeszu lub Sri Lanki objęte są zwiększonym zagrożeniem wysokiego poziomu cholesterolu we krwi.
Diagnoza wysokiego poziomu cholesterolu
Do pomiaru poziomu cholesterolu stosuje się zwykłe badanie krwi. Przed badaniem pacjent może zostać poproszony o niejedzenie przez 12 godzin, aby wszystkie spożyte produkty zostały całkowicie strawione i nie wpływały na wynik testu.
Pobierana próbka krwi zostaje wykorzystania do określenia ilości LDL („złego cholesterolu”), HDL („dobrego cholesterolu”) i trójglicerydów we krwi.
Przy ocenianiu zagrożenia chorobami sercowo-naczyniowymi brane są pod uwagę poziom cholesterolu we krwi, czynniki związane ze stylem życia i wszelkie choroby, a także wiek, płeć i pochodzenie etniczne.
Leczenie wysokiego poziomu cholesterolu
Jeśli stwierdzono wysoki poziom cholesterolu, zwykle lekarz zaleci stosowanie niskotłuszczowej diety i dużej ilości regularnych ćwiczeń fizycznych. Jeśli po kilku miesiącach poziom cholesterolu nie spadnie, lekarz może zapisać leki obniżające cholesterol.
Zdrowa, uboga w tłuszcze nasycone dieta może zmniejszyć poziom cholesterolu LDL. Powinna ona zawierać produkty ze wszystkich grup: węglowodany (płatki śniadaniowe, ryż, ziemniaki, makaron), białko (chude mięso – drób – i tłuste ryby) oraz tłuszcze nienasycone (tłuszcze stałe zawierające nienasycone mono i poli kwasy tłuszczowe) oraz oleje roślinne i olej słonecznikowy. Codziennie należy także jeść co najmniej pięć porcji owoców i warzyw.
Statyny mogą zmniejszyć poziom cholesterolu. Są przydatne przy zapobieganiu arteriosklerozie i jej leczeniu. Mogą jednak powodować efekty uboczne, np. zaparcia, biegunki, bóle głowy i brzucha.
Niewielka dzienna dawka aspiryny może zapobiegać powstawaniu skrzepów, może więc zostać zalecona przez lekarza. Aspiryny nie powinny jednak przyjmować dzieci, które nie ukończyły 16 lat.
Powikłania
Niekorzystny wpływ na wysoki poziom cholesterolu mogą mieć inne choroby. Problemy zdrowotne, takie jak niedoczynność tarczycy, nadczynność przysadki mózgowej, choroba wątroby lub niewydolność nerek, mogą przyczyniać się do wysokiego poziomu cholesterolu.
U niektórych osób występują zaburzenia dziedziczne, takie jak hipercholesterolemia rodzinna lub złożona, która utrudnia prawidłowe wykorzystanie tłuszczy i ich wydalanie z organizmu. Powoduje to gromadzenie się we krwi dużych ilości cholesterolu.
Główne powikłania podwyższonego poziomu cholesterolu we krwi to ataki serca, udary i choroba wieńcowa. Ryzyko zachorowania na nie wzrasta w przypadku nadwagi, palenia papierosów, wysokiego ciśnienia krwi (nadciśnienia) lub częstego występowania tych chorób w rodzinie.
Zapobieganie
Wysokiemu poziomowi cholesterolu we krwi można zapobiegać, stosując zdrową, zrównoważoną dietę ubogą w tłuszcze nasycone. Uwzględnienie w diecie małych ilości tłuszczy nasyconych może pomóc w obniżeniu poziomu cholesterolu.
Obecnie uważa się, że tradycyjna dieta śródziemnomorska, w której nacisk kładzie się na zawartość nieprzetworzonej oliwy z oliwek w potrawach i małą ilość tłuszczy zwierzęcych – zapewnia zdrowie układu sercowo-naczyniowego. Produkty spożywcze bogate w tłuszcze nienasycone to: tłuste ryby, awokado, orzechy i nasiona, olej słonecznikowy i winogronowy, oliwa z oliwek i oleje roślinne.
